Wat is borderline

Een borderline persoonlijkheidsstoornis is een psychiatrische aandoening die verschillende vormen kan aannemen en ook verschillende gradaties van ernst. De diagnose kan alleen door een psygiater met zekerheid gesteld worden. Schattingen lopen uiteen van ca. 150.000 tot 200.000 Nederlanders.

Een opvallend grote meerderheid van de patiënten is vrouw, vermoedelijk ook omdat zij vaker slachtoffer worden van seksueel misbruik wat een mede-veroorzaker kan zijn van de stoornis. Bij mannen wordt de diagnose vaak niet gesteld omdat deze zich bij hen niet uit in agressie die zich naar binnen richt (zelfverwonding, eetstoornissen) maar agressie naar buiten toe. Mannen met borderline stoornissen komen dan ook vaker in de criminaliteit terrecht.

De stoornis openbaart zich meestal in de adolescentie (17 - 25 jaar) maar kenmerken kunnen ook bij kinderen in een bepaalde vorm al voorkomen. Omdat kinderen nog niet 'uitontwikkeld' zijn stelt men die diagnose niet vaak gedurende de kindertijd, maar wel later, als het jonge volwassenen zijn.

Ook is het ziektebeeld bij kinderen en bij adolecenten verschillend. Kinderen met borderline symptomen hebben vaak meer angsten en neurosen tegelijkertijd. Als borderline-kinderen de adolecentie bereiken, hebben zij vaak gedragsproblemen die om een andere diagnose vragen.

Hoewel de borderline diagnose veel vaker gesteld wordt dan enige tijd geleden, is over de oorzaak van de aandoening nog niet zoveel bekend. Meestal gaat het om een combinatie van factoren: een aanleg voor impulsiviteit en stemmingswisselingen in combinatie met een heden of verleden waarin zich ingrijpende psychologische en/of maatschappelijke problemen hebben voorgedaan. Vaak op zeer jonge leeftijd. Het kenmerkende impulsieve gedrag van patiëntenis iets wat waarschijnlijk al voor een deel bij de geboorte is bepaald. De oorzaak hiervoor zou kunnen zijn dat de prikkeloverdracht in de hersenen verstoord is; een stoornis in de serotoninehuishouding, die ook wordt verdacht iets met anorexia en boulimia te maken te hebben.

Veel mensen met borderline hebben een verleden waarin zich traumatische gebeurtenissen hebben voorgedaan, zoals het opgroeien in een instabiele gezinssituatie, emotioneele verwaarlozing, agressie, seksueel misbruik. Dit bemoeilijkt nadien het kunnen aangaan van (langdurige) relaties. Hoewel de patiënt juist sterk behoefte heeft aan een goed contact met anderen, is zij of hij erg bang om gekwetst te worden of in de steek te worden gelaten. Door de hooggespannen verwachtingen, gebeurt dit ook vaak. Andere oorzaken zijn mogelijk het wegvallen van maatschappelijke zekerheden (familie-, buurt en kerkleven bijvoorbeeld). Dit vergroot de eenzaamheid van de patiënt, die op zichzelf teruggeworpen raakt en zich minder veilig voelt, net als wanneer een relatie teleurstellend afloopt.

Verschijnselen

De ziekte kan zich in verschillende vormen manifesteren, die vaak moeilijk te vergelijken zijn. Juist omdat de stoornis zoveel verschillende vormen kent om zich te manifesteren, is het voor hulpverlenders en betrokkenen een ingewikkelde aandoening. Als men een aantal van onderstaande kenmerken heeft, kan worden gedacht aan een borderline stoornis.

Identiteitsproblemen

Patiënten hebben problemen met hun identiteit, vaak ook seksueel. Ze zijn vaak onzeker en verdragen kritiek slecht. Ze weten niet goed wat ze met hun leven aan moeten en hebben een 'leeg gevoel' van binnen. Ze hebben moeite om alleen te zijn en voelen zich snel eenzaam en in de steek gelaten.

Stemmingswisselingen

De stemming kan sterk en snel wisselen, soms na voor buitenstaanders triviale gebeurtenissen. De patiënt reageert (in de ogen van anderen) overgevoelig en/of hevig. Ze kunnen heel boos of driftig worden en hebben deze gevoelens vaak slecht onder controle.

In uitersten denken

Mensen en situaties zijn helemaal goed of helemaal fout. Tussenwegen bestaan niet, dus als iemand niet aan de hooggespannen verwachtingen voldoet, kan de mening van de patiënt zeer sterk omslaan. Dit kan problemen geven op het werk en in relaties. Ze hebben de neiging om bepaalde mensen erg over te waarderen en anderen juist volledig te vernederen.

Impulsiviteit

Mensen met een borderline stoornis nemen beslissingen zonder er eerst goed over na te denken. Dit kan zich ook uiten in eetstoornissen, wisselende seksuele relaties, geldverkwisting en alcohol- of drugsmisbruik, en suicidepogingen.

Psychotische symptomen

Psychische verwardheid met wanen en/of hallucinaties, het horen van stemmen, ze zijn bijvoorbeeld overmatig achterdochtig en ervaren de wereld om zich heen als onwerkelijk. Meestal duren deze verschijnselen slechts enkel uren maar zijn voor de patiënt erg beangstigend. Ze treden vaak op in periodes van stress.

Verschijnselen bij kinderen

Kinderen met een borderline persoonlijkheidsstoornis hebben meestal vijf van de volgende verschijnselen.

1. Overmatige afhankelijkheid van de ouders, terwijl relaties met leeftijdsgenoten zich niet of nauwelijks ontwikkelen.

2. Moeite realiteit en fantasie uit elkaar te houden

3. Niet te hanteren woede- en driftaanvallen zonder duidelijke aanleiding.

4. Bijzondere prestaties op een klein gebied (het kind kent bijvoorbeeld het sprookjesboek uit zijn hoofd of kan heel erg goed tekenen), terwijl het kind op andere gebieden een achterstand heeft ten opzichte van leeftijdsgenoten.

5. Verschillende angsten tegelijkertijd (in aavallen of chronisch)

6. Meerdere neurosen (dwanggedachten, dwanghandelingen, fobieën, enz...)

De behandeling van kinderen bij wie borderline gediagnosticeerd wordt, is vaak langdurig